Een gedeelde leefruimte
KAAN Architecten onthult het Eco-museum en Orla Piratininga Park ontwerp in Rio de Janeiro, Brazilië.
Dankzij de ambitie van de gemeente Niterói en als onderdeel van hun Sustainable Ocean Region Program heeft KAAN Architecten een biidrage geleverd aan de herontwikkeling van de 720.000 m² grote Piratininga-lagune, momenteel het grootste fytoremediatieproject in Latijns-Amerika. Het project revitaliseert de regio door de implementatie van een waterkwaliteitsbeheer- en verontreinigingsbehandelingssysteem binnen een ecologisch park, inclusief filtertuinen, sociale zones en een eco-museum. Als een prijswinnend initiatief zet het een nieuwe standaard voor bewust ontwerp en veerkracht in Brazilië.
Het project, ontworpen door het POP-consortium (Phytorestore, Embya en KAAN Architecten), bevordert biodiversiteit en sociale inclusiviteit. Dit toont zich in de interventies langs de oevers van de lagune en in het ontwerp van het Eco-museum, op een strategische centrale locatie binnen het park. Het Orla Piratininga Park-project stelt bewoners, vissersgemeenschappen en milieuorganisaties in staat samen te werken aan het langetermijn behoud van de lagune. De ligging aan het water versterkt de interactie van het publiek met de herstelde natuurlijke habitat, terwijl voorzieningen als wandelpaden, fietspaden, sportfaciliteiten en dierenobservatoria bezoekers betrekken bij de biodiversiteit van het gebied. De 35.290 m² aan filtertuinen vangen vervuiling af stroomopwaarts en herstellen de natuurlijke watercycli. Deze innovatieve wetlands maken gebruik van inheemse planten om water te zuiveren en tegelijkertijd een levendige habitat voor de fauna te bevorderen. De keuze voor planten in dit ecosysteem en in de staat Rio de Janeiro is strikt beperkt tot inheemse soorten, wat zorgt voor authentiek ecologisch herstel. Deze benadering herstelt de eerdere milieutechnische functies van het gebied en versterkt de natuurlijke band met lokale fauna, waardoor biodiversiteit en aanpassingsvermogen worden bevorderd. De filtertuinen vormen een landschappelijk vormgegeven ruimte die bezocht kan worden, hierdoor ontstaat de mogelijkheid om wetlands – een vaak ontoegankelijke omgeving – te ontdekken en de biodiversiteit tentoon te stellen. De inrichting maakt het mogelijk om via paden door dit gebied te wandelen met respect voor dit kwetsbare ecosysteem.
Het Eco-museum is een initiatief van de gemeente Niterói, waarbij KAAN Architecten het ontwerpproces leidde en coördineerde in samenwerking met een toegewijd team van lokale architecten. Ontworpen als een beschut forum, is het museum volledig toegankelijk voor het publiek en naadloos geïntegreerd in zijn omgeving, wat een open en welkome ervaring bevordert. Het is hoofdzakelijk opgebouwd uit cumaru-hout, een duurzaam Zuid-Amerikaans hardhout dat bekend staat om zijn rijke goudbruine tint en weersbestendigheid. Met een totaal oppervlak van 2.800 m² omvat het museum faciliteiten zoals een restaurant, multifunctionele ruimtes, opslag voor kajaks en sanitaire voorzieningen op de begane grond. De mezzanine huisvest de hoofdexpositieruimte met interactieve activiteiten, een lagune-observatorium, een kantoor en een vergaderruimte. Deze functies liggen rondom een een open atrium met tribune voor presentaties en gemeenschappelijke bijeenkomsten. Dankzij toepassing van de modulaire houten en glazen gevelbekleding biedt het museum flexibiliteit voor diverse configuraties, variërend van afgesloten presentatieruimtes tot volledig open ruimtes voor speciale evenementen.
Het dak bepaalt de uitstraling van het museum, met een overhangende structuur die het natuurlijke licht moduleert en een gastvrije sfeer creëert. Het versterkt de verbinding met de natuurlijke omgeving en biedt tegelijkertijd beschutting en comfort. De brede overstekken vergroten de openheid, door naadloos binnen- en buitenruimtes in elkaar over te laten lopen, en zo de integratie van het museum met het landschap van de Atlantische begroeiing te benadrukken. Het Eco-museum versterkt de publieke betrokkenheid bij het herstelde ecosysteem en fungeert als een ontmoetingsplek voor milieueducatie. Het belichaamt de inzet van KAAN Architecten voor duurzaamheid en inclusief ontwerp.
“De deelname van KAAN Architecten aan het POP-consortium markeert ons eerste significante project op het gebied van ‘Nature Based Solutions’ (NBS). De expertise van een toegewijd team van biologen en maatschappelijk werkers was cruciaal voor het succesvol opruimen van de vervuiling en de ontwikkeling van de nieuwe parkinfrastructuur. Het Eco-museum, dat zich in het hart van deze transformatie bevindt, is uitgegroeid tot een krachtig instrument voor sociale inclusie, dat veel verder reikt dan slechts een tentoonstellingsruimte. Het fungeert als het nieuwe kloppende hart van de buurt en verzekert duurzaamheid van het ecologische park op de lange termijn door lokale kinderen te onderwijzen over het belang van milieubewustzijn, terwijl het tevens dienst doet als een gedeelde leefruimte voor de gemeenschap”, besluit Renata Gilio, architect en stedenbouwkundige bij KAAN Architecten.
